Zašto je važna crevna mikrobiota? Kako antibiotici deluju na nju? Šta treba da preduzmete da biste sprečili dijareju?
Odgovore na ova pitanja možete naći u tekstu, gde je svoje iskustvo podelila sa nama Dr Vesna Dmitrović, specijalista gastroenterologije, UKC Kragujevac.
Antibiotici i dijareja
Jedno od najznačajnijih otkrića u istoriji medicine je pronalazak antibiotika, 1928. godine od strane Aleksandra Fleminga, koji je u vlažnoj londonskoj laboratoriji sasvim slučajno primetio da gljivice iz roda Penicillium zaustavljaju rast bakterije iz roda Staphylococcus. Fleming je tu čudotvornu supstancu, velike snage u borbi protiv bakterija nazvao – PENICILLIN.
Otkriće penicilina je zapravo bilo i revolucionarno otkriće kada su dokazana sva njegova pozitivna svojstva od strane Howard Florey i Ernst Boris Chain (koji su za svoje otkriće 1945. godine dobili Nobelovu nagradu).
Ovo otkriće je doprinelo jasnoj promeni tretmana bakterijskih infekcija,a ono što je najznačajnije je da je to bio lek koji je spasio najveći broj života u svetu.
Ali nešto malo manje od jednog veka od početka upotrebe antibiotika donosi nam i brojne probleme s kojima smo počeli da se susrećemo poslednjih decenija, a naročito u „post COVID eri“ zbog prekomerne i neracionalne upotrebe antibiotika. Zapravo radi se o pojavi sve češće rezistencije (otpornosti) mikroorganizama na antibiotike (prema podacima SZO oko 25000 Evropljana godišnje umre od posledica bakterijskih infekcija izazvanim bakterijama koje su rezistentne na antibiotike).
Antibiotici i crevna mikrobiota
Pomenuću još jedan važan entitet koji je važan u cilju razumevanja kako to antibiotici imaju i neke negativne karakteristike i kako njihova nekritična upotreba takođe može izazvati bolest. A, to je CREVNA MIKROBIOTA!
CREVNA MIKROBIOTA sastoji se od oko 100.000 milijardi bakterijskih ćelija u svakom mililitru crevnog sadržaja (težine oko 2.5 kg) koje imaju veoma značajnu ulogu u procesu rasta, razvoja, metabolizma, ishrane, nastanku rezistencije, regulaciji imunog odgovora. Ali uticaj antibiotika na crevnu mikrobiotu ne ogleda se samo na nastanak rezistencije, već i na neselektivno uništavanje kako patogenih bakterija (što im je i glavni cilj), tako i korisnih bakterija koje su normalni stanovnici digestivnog trakta, te je ishod pojava antibiotske dijareje (proliva).
Antibiotska dijareja
A pod antibiotskom dijarejom smatra se dijareja koja može nastati samo nekoliko sati nakon početka primene antibiotika do nekoliko meseci nakon prestanka uzimanja antibiotika. Jedan od najčešćih prourokovača je bakterija Clostridium difficile koja dovodi do najtežeg oblika antibiotskog kolitisa takozvanog PSEUDOMEMBRANOZNOG KOLITISA.
Faktori rizika vezani su ne samo za antibiotik, već i za stanje domaćina. Najčešće se javlja kod mlađih od 6 godina i starijih od 65 godina, ali u praksi sve češće viđamo i u svim ostalim starosnim dobima (zbog sve učestalije upotrebe inhibitora protonske pumpe, laksativa, H2 blokatora…), kod imunokompromitovanih pacijenata.
Kada govorimo o antibiotiku kao faktoru rizika, mislimo na:
- vrstu antibiotika:
– visok stepen – klindamicin, fluorohinoloni, cefalosporini II i III generacije, amoksicilin, ampicilin
– srednji stepen – makrolidi, trimetoprim/sulfametoksazol
– nizak stepen – aminoglikozidi, tetraciklini, metronidazol
- dužinu trajanja terapije, ponavljanje antibiotske terapije, često kombinovanje antibiotika.
Primarna prevencija i antibiotici
Najvažnije mesto u prevenciji antibiotske dijareje jeste PRIMARNA PREVENCIJA. Ona podrazumeva racionalnu upotrebu antibiotika; rigorozne higijenske mere u bolnicama; obaveznu primenu adekvatne probiotske kulture uz antibiotik; izbegavanje kombinovanje antibiotika i IPP (inhibitora protonske pumpe) i H2 blokatora (osim u eradikaciji H.pylori infekcije); upotrebu antibiotika što kraće (lekar određuje dužinu terapije),ne kombinovati ih bez izrazite potrebe; smanjiti bespotrebni boravak pacijenata u jedinicama intenzivne nege i u što većoj meri edukovati stručnu javnost svih profila.
Saccharomyces boulardii – probiotska gljivica otporna na delovanje svih antibiotika
Prema preporukama različitih stručnih udruženja lekara i farmaceuta, veoma važno mesto među brojnim probiotskim preparatima u primarnoj prevenciji antibiotskog kolitisa zauzima probiotska gljivica Saccharomyces boulardii, prvenstveno zbog svojih veoma bitnih karakteristika kao što su otpornost na antibiotike i nemogućnost transfera gena odgovornih za antibiotsku rezistenciju.
Primena probiotika Bulardi® koji sadrži probiotsku gljivicu Saccharomyces boulardii ima prednost jer je kao što sam pomenula, otporna na delovanje svih antibiotika i može se primenjivati istovremeno sa njima. Saccharomyces boulardii omogućava vezivanje patogenih bakterija za sebe, smanjuje gubitak vode, elektolita i obnavlja epitel. Pomaže regulaciji narušenog crevnog balansa, normalizaciji rada creva i zaustavljanju dijareje.
U našoj zemlji postoji jedinstveni naučno-istraživački centar za probiotike, Probiotic Excellence Center®, koji se bavi istraživanjem i proizvodnjom visokokvalitetnih probiotika. A Bulardi® kao i ostali probiotici koji se ovde proizvode nalazi se u specijalnom aTECH pakovanju koje pruža dodatnu zaštitu probiotskim ćelijama i na taj način daje bezbednost i efikasnost preparata do kraja roka upotrebe.
Dr Vesna Dmitrović, specijalista gastroenterologije, UKC Kragujevac
